İnsanlar binlerce yıldır gökyüzünü gözlemleyerek yıldızları belirlemiş ve isimlendirmiştir. Bu
isimlendirme, mitolojik, tarihi veya kültürel referanslara dayanabilir. İnsan doğası gereği tanımadığı nesnelerin, tanıdığı varlıkların şekline benzetmeye, onlara isimler verip, gördüğü şeylerden anlam ve hikayeler çıkarmaya çalışmıştır.
Amerikalı gök bilimci ve astrobiyolog Carl Sagan’ın şu sözü bu durumu en iyi şekilde açıklamaktadır.
“Gökyüzü önemlidir. Yukarıya başımızı kaldırınca gökyüzünü görürüz. Bize
seslenir âdeta. Alevi bulduğumuz günlere dek gecenin karanlığında sırtüstü uzanır ve gökyüzündeki ışıklı her noktaya gözümüzü dikerdik. Işıklı noktaların bazıları bir araya getirilince önümüzde şekiller çizilirdi. Aramızdan biri gökyüzündeki şekilleri ötekilerden daha iyi görebilirdi. Bize yıldızların çizdiği resimleri öğretti, onlara ne adlar vermemiz gerektiğini fısıldadı. Gece geç vakitlere kadar oturup gökte gördüğümüz şekiller için
öyküler uydurduk: Aslanlar, köpekler, ayılar, avcılar… Ve daha başka garip şeyler. Bunlar gökteki kudretli varlıkların resimleri olabilir mi? Kızdıklarında bizlere fırtınalar yağdıranlar olabilir mi?’’
-Carl SAGAN-
Yani kısaca, Takımyıldızları insan icadıdır, gökyüzünde “orada” gerçekten var olan şeyler değildir. Takımyıldızlar insanların gece gökyüzünü kullanarak yön bulmalarına yardımcı olan, kolayca tanınabilen, gökyüzünde belirli bir düzen veya şekil oluşturan yıldız gruplarıdır.
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından tanımlanan 88 tane Takımyıldız vardır. Bunlardan 44 tanesi Kuzey Yarım Küre’de, diğer 44 tanesi Güney Yarım Küre’de bulunmaktadır.
Günümüzde, IAU tarafından tanınan ve kabul edilen standart takımyıldız isimleri bulunmaktadır. IAU, takımyıldızlarına resmi isimler verirken genellikle antik mitolojiye ve geleneklere atıfta bulunurken, bazı modern takımyıldızlarının isimleri de bilimsel keşifler veya kültürel referanslarla ilişkilendirilmiştir. Takımyıldızlarının isimlendirme süreci, gözlemsel gökbilimciler, mitoloji uzmanları ve bilim insanlarının ortak çalışmaları sonucunda şekillenmiştir. Her takımyıldızının kendine özgü bir hikayesi ve anlamı vardır, bu da gökyüzünde seyahat edenler için birçok ilginç ve güzel hikayeye yol açar.
| TAKIMYILDIZI | İNGİLİZCE ADI | TÜRKÇE ADI |
| Andromeda | Andromeda | Andromeda |
| Aries | Aries | Aries |
| Cancer | Cancer | Cancer |
| Canis Major | Canis Major | Büyük Köpek |
| Canis Minor | Canis Minor | Küçük Köpek |
| Capricornus | Capricornus | Oğlak |
| Cassiopeia | Cassiopeia | Cassiopeia |
| Gemini | Gemini | İkizler |
| Hercules | Hercules | Herkül |
| Hydra | Hydra | Yılan |
| Leo | Leo | Aslan |
| Leo Minor | Leo Minor | Küçük Aslan |
| Libra | Libra | Terazi |
| Microscopium | Microscopium | Mikroskop |
| Orion | Orion | Orion |
| Pegasus | Pegasus | Pegasus |
| Perseus | Perseus | Perseus |
| Pisces | Pisces | Balık |
| Sagittarius | Sagittarius | Yay |
| Scorpius | Scorpius | Akrep |
| Taurus | Taurus | Boğa |
| Ursa Major | Ursa Major | Büyük Ayı |
| Ursa Minor | Ursa Minor | Küçük Ayı |
Bu tablo, 23 tanınmış takımyıldızın İngilizce adlarına ve Türkçe karşılıklarına yer vermektedir. Ancak, takımyıldız isimleri zaman zaman farklı kaynaklarda farklı şekillerde adlandırılabilmektedir.
Gece gökyüzünde hangi Takımyıldızları görülür?
Geceleri görebileceğiniz takımyıldızlar yılın zamanına bağlıdır. Dünya, Güneş’in etrafında yılda bir kez döner. Gece gökyüzünden uzaya bakışımız, yörüngeye girdikçe değişir. Bu nedenle, Dünya
yörüngesinde farklı bir noktada olduğu için gece gökyüzü her gece biraz farklı görünür. Yıldızlar her gece bir önceki gece bulundukları yerin biraz batısına doğru hareket edecek şekilde görünürler.
Dünya üzerindeki konumunuz ayrıca hangi yıldızları ve takımyıldızları gördüğünüzü ve bunların
gökyüzünde ne kadar yüksekte göründüklerini de belirler. Kuzey Yarımküre her zaman Güney
Yarımküre’den farklı bir yönü işaret eder. Bu, örneğin Avustralya’daki yıldız gözlemcilerinin gökyüzünü biraz farklı bir şekilde gördükleri ve Amerika Birleşik Devletleri’ndekilerden birkaç farklı takımyıldızı görebildikleri anlamına gelir.
Biz Güneş’in etrafında dönerken gece gökyüzünün nasıl değiştiğini hayal etmek biraz kafa karıştırıcı olabilir. Aşağıdaki çizimde her şeyin nasıl çalıştığını görebilirsiniz.
Hangi Takımyıldızlarının görülebileceği, gözlemcinin konumuna ve mevsime bağlı olarak değişebilir. Ancak, genel olarak yaygın olarak bilinen ve sıkça gözlemlenen Takımyıldızlar şunlardır:
- Orion (Orion): Büyük ve gösterişli bir takımyıldızdır. Üç yıldızlı kuşağı ve Orion’un Kemencesi olarak da bilinen parlak yıldız Betelgeuse’u içerir.
- Ursa Major (Büyük Ayı): Kuzey Yarımküre’de en tanınmış takımyıldızlardan biridir. Yedi Büyük Ayı yıldızı olarak bilinen yıldız grubunu içerir. Aynı zamanda Kuzey Yıldızı’nın (Polaris) bulunmasına yardımcı olan Küçük Ayı’yı da içerir.
- Ursa Minor (Küçük Ayı): Kuzey Yıldızı olarak da bilinen Polaris yıldızını içerir. Küçük Ayı’nın dört ana yıldızı, kutup yıldızının yakınında halka şeklini oluşturur.
- Cassiopeia (Cassiopeia): W şeklindeki karakteristik görüntüsüyle tanınır. Kuzey Yarımküre’de gökyüzünün belirgin bir parçasıdır.
- Cygnus (Kuğu): Genellikle Kuzey Yarımküre’de yaz aylarında gözlemlenen büyük bir
takımyıldızdır. Ayı şeklindeki yıldızlar ve Vega adlı parlak yıldızı içerir. - Leo (Aslan): Zodyak takımyıldızlarından biridir ve ilkbahar aylarında en iyi şekilde görülür. Parlak yıldızlar Regulus ve Denebola’yı içerir.
- Gemini (İkizler): Zodyak takımyıldızlarından biridir ve Kış Üçgeni olarak da bilinen yıldız
gruplamasının bir parçasıdır. İki parlak yıldız, Castor ve Pollux’u içerir. - Taurus (Boğa): Zodyak takımyıldızlarından biridir ve Kış Üçgeni’nin bir parçasıdır. Parlak yıldız Aldebaran’ı ve Pleiades adı verilen açık yıldız kümesini içerir.
- Scorpius (Akrep): Zodyak takımyıldızlarından biridir ve yaz aylarında en iyi şekilde görülür.
Parlak yıldız Antares’i içerir. - Sagittarius (Yay): Zodyak takımyıldızlarından biridir ve yaz aylarında en iyi şekilde görülür.
Teapot şeklindeki karakteristik bir görüntüsü vardır ve galaktik merkezin bulunduğu bir bölgede yer alır.
Bu sadece birkaç örnek olup, gökyüzünde daha birçok takımyıldızı bulunmaktadır. Gözlem yeri,
mevsim ve saat gibi faktörler, gökyüzünde görülebilen takımyıldızlarının sayısını ve görülebilirlik
süresini etkileyebilir.
Neredeyim Ben?
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte insanlar kullandıkları aracın nerede olduğunu ve nereye gittiğini
öğrenmek ve takip etmek için GPS başta olmak üzere birçok teknolojiden yararlanmaktadır.
Teknolojinin olmadığı zamanlarda insanlar yönlerini belirlemek ve nerede olduklarını bilmek için
takımyıldızları kullandılar.
Yıldızlar ve takımyıldızlar uzun yıllar boyunca aşağı yukarı aynı noktada kalırlar. Hareket eden bir gezegende bulunduğumuz için yıl boyunca sadece gökyüzünde hareket ediyormuş gibi
görünürler. Takımyıldızlar sabit bir konumda olduklarından, genellikle gökyüzünde yer işaretleri olarak kullanılırlar. Birçok yıldız, bulutsu ve diğer nesneler, içinde bulundukları takımyıldızlara göre adlandırılır. İyi bilinen takımyıldızlardakiler gibi bilinen yıldızlar da gezinmek için kullanılabilir. Yüzyıllar boyunca denizciler, denizdeyken konumlarını belirlemek için yıldızları kullandılar. Buna göksel navigasyon denir. NASA astronotları, modern navigasyon sistemlerinin sorun yaşaması durumunda yedek olarak göksel navigasyonu kullanmak için de eğitim aldılar.
KAYNAKLAR:
